renesanses laikmeta filozofija

Latvijas Lauksaimniecîbas universitâte

HUMANITÂRAIS INSTITÛTS

referâts filozofijâ

renesanses laikmeta filozofija

Jelgava 1999

SATURS

Ievads ..................................................................................................................................................... 3         

Renesanses laikmets un tâ periodizâcija........................................................................................... 4

Cilvçka izpratne renesansç ................................................................................................................. 6

     Petrarka un Bokaèo ...................................................................................... 6

     Piko della Mirandola ................................................................................... 7

Nikolo Makjavelli filozofiskâ un politiskâ mâcîba ........................................................................ 8

Miðela de Monteòa filozofiskie uzskati ........................................................................................... 10

Reformâcija ........................................................................................................................................... 12

Izmantotâ literatûra ............................................................................................................................. 13

IEVADS

Renesanses laika filozofiskâ doma veidojâs kâ pretstats viduslaiku sholastikai. Ðis laiks raksturîgs ar to, ka pavçra cilvçkiem plaðâkas iespçjas sevis apliecinâðanâ. Tika radîti brîvâki apstâkïi, un tas izskaidrojams arî ar to, ka Dievam ðajâ laikâ vairs nebija tik liela ietekme kâ viduslaikos, kad visa pamatâ bija Dieva vârds.

Renesansi var raksturot arî kâ "atdzimðanas" periodu, jo godâ tiek atkal celti antîko autoru darbi, kuriem viduslaikos nebija vçrtîbas. Baznîca nicinâja antîko autoru darbus un centâs tos iznîcinât pavisam, taèu tas viòai neizdevâs, jo no antîko autoru darbiem klosteru skolâs jaunie garîdznieki apguva latîòu valodu. Iemesls ir arî tas, ka tieði Itâlijâ antîkâs kultûras tradîcijas bija visspçcîgâkâs.

Dante un Petrarka, kâ arî citi tâ laika dzejnieki un rakstnieki, kas darbojâs 13. un 14. gadsimtâ, bija tie, kas pirmie pavçrsa ceïu uz jaunajiem laikiem un radîja renesanses iedîgïus. Kaut arî viòos vçl valdîja viduslaiku domâðana, tie prata atklât ceïu jaunai domu attîstîbai.

Renesanses raðanos garîgajâ dzîvç sekmçja izglîtîbas attîstîba, dabaszinâtòu sasniegumi, humânisms un brîvdomîba. Renesanses laikmeta filozofijai ir panteisma raksturs. Tas izskaidrojams ar to, ka ðî laikmeta domâtâji Dieva bûtîbu saskata dabâ un uzskata, ka tâs noslçpumus ir iespçjams izzinât.

Renesanses periods rada pagriezienu cilvçku izpratnes jçdzienâ, kâ arî filozofiskajos uzskatos. Cilvçks vairs nav nostâdîts cietçja lomâ, bet ieòem gandrîz Dieva vietu, jo viòð ir tas, kas nosaka savu rîcîbu, un viòa spçjâs ir paveikt to, ko viòð vçlas.

Baznîcas autoritâte krasi samazinâjâs, jo cilvçki saprata, ka vairums baznîctçvu izmanto tautu, lai gûtu sev materiâlu labumu. Reformâcijas pârstâvji uzrâdîja baznîcas kïûdas, un tas ïaudîs radîja vçlmi pretoties pret pasâvoðo iekârtu, kurâ baznîcai bija liela ietekme.

Ðis laiks un tâ filozofiskâs idejas ir daudz devuðas tautu attîstîbai un to domu gaitai. Renesanse "atvçra" cilvçkiem acis, un tie sâka apzinâties, ka katrs ir vçrtîba, kuram nav jâpakïaujas kaut kam noteiktam. Jebkurð ir valdnieks pâr savu dzîvi, un to realizçt palîdz gûtâs zinâðanas.

  Renesanses laikmets un tâ periodizâcija

15. gs. izveidojâs jauna kultûras sistçma. Kopð 19. gs. vçsturnieki to dçvç par renesansi." Renesanse " nozîmç atdzimðana. Ðî jaunâ kultûra izpauþas kâ antîko vçrtîbu "atdzimðana". Tâ veidojas kâ pretstats viduslaikiem.

Renesanses laikmetâ galveno lomu ieòçma cilvçks nevis Dievs - veidojâs antropocentriska orientâcija.

Renesanses pirmssâkumi meklçjami Itâlijâ sâkot ar 14. gs. Ar laiku renesanse  aptvçra arî Franciju, Vâciju, Spâniju, Holandi un Angliju. Renesanses laikmeta attîstîbu sekmçja Itâlijas sadrumstalotîba. Centralizçtas varas apstâkïos tik straujð kultûras uzplaukums nebûtu iespçjams.

Renesansi uzskata arî kâ ievadu jauno laiku sâkumam. Pirmssâkumos ðis laikmets saistîjâs vienîgi ar daiïliteratûru, taèu ar laiku radâs doma pârveidot visu cilvçku kâ izglîtotu indivîdu.

Dantes daiïrade 13. un 14. gs. mijâ rada pavçrsienu, kas raksturîgs ar humânisma aizsâkumu, kaut gan autors vçl pieder pie viduslaiku kultûras tipa. 14. gs. ar saviem darbiem izceïas Petrarka un Bokaèo. "Par pirmo rakstnieku humânistu un pirmo jaunâ laika ideologu dçvç Franèesko Petrarku. Viòð asi vçrsâs pret viduslaiku filozofiskajiem uzskatiem un baznîcas ideoloìiju, pçc kuras visas pasaules centrs bija Dievs un kura noliedza cilvçka un reâlâs dzîves nozîmîgumu." (1, 167) Viòu dçvç par pirmo cilvçku, kurð novçrsâs no viduslaikiem un apzinâjâs jauno laiku sâkumu. Bokaèo savukârt sludina harmoniju starp cilvçku un dabu, kâ arî miesu un garu. 

19. gs. filozofi renesansi uzskatîja kâ pretstatu viduslaikiem. Taèu mûsdienâs uzskati ir mainîjuðies. Renesanse nav kâ pretstats viduslaikiem, bet izriet no tiem. Arî viduslaiku nozîme ir bûtiska, un ne viss, kas notika renesanses laikmetâ ir labs.

Renesanses laika cilvçks Dievu nenoliedz. Viòð saskata Dieva radîto skaistumu visâ apkârtçjâ pasaulç, taèu visvairâk tas izpauþas cilvçkâ, jo tas radîts pçc Dieva lîdzîbas. Taèu Dievs vairs neieòem svarîgâko lomu cilvçka dzîvç. Cilvçks vairâk sâk pievçrsties apkârtçjai pasaulei, neuzsverot debesu vai elles nozîmîbu. Viduslaikos cilvçks savu dzîvi pavadîja ar grçcîbas izjûtu, taèu renesansç tas apzinâjâs savu vienreizîgumu un guva paðapziòu. Viduslaikos cilvçki centâs nodzîvot savu dzîvi tâ, lai pçc nâves nokïûtu paradîzç, taèu renesansç cilvçks paradîzi vçlçjâs sasniegt jau laicîgajâ pasaulç, negaidot nâvi.

Dieva bûtîba renesansç tiek saskatîta dabâ. Daba ir tas, ko Dievs ir radîjis un tâdçï daba ir jâizzin. Tâpçc renesanses filozofija pârtop natûrfilozofijâ un dabas pçtniecîbâ, kâ arî teosofijâ, kas ir ielûkoðanâs Dieva augstâkajâ gudrîbâ. Renesanses filozofija par savu galveno mçríi izvirza atgrieðanos pie dabas.

Renesanses periodizâcijai nav noteikts viens konkrçts variants. "Mûsdienu zinâtnes piedâvâts laikmeta periodizâcijas variants:

Protorenesanse                  1250 - 1330

Treèento                                             1330 - 1400

Agrâ renesanse                  1400 - 1500

Augstâ renesanse jeb      

"klasiskais stils"

Zelta laikmets                   1500 - 1525

Vçl viens no periodizâcijas variantiem ir:

     agrâ renesanse no 1420. - 1500. ar centru Toskânâ

     augstâ renesanse no 1500. - 1530. ar centru Româ

     vçlînâ renesanse ar centru Vençcijâ" (4-darba nr.p.k.izm. lit., 67 - 68-lpp)

Ðie abi renesanses periodizâcijas varianti nav vienîgie. Pastâv vçl citi, jo gandrîz katrs ðî laikmeta pçtnieks izveido savu periodizâcijas variantu.

Cilvçka izpratne renesansç

Renesanses laikmetâ cilvçks ieguva pavisam citu nozîmi salîdzinot ar viduslaikiem. Viduslaiku periodâ visa centrâ bija Dievs, kurð nosteica, kâ cilvçkiem jârîkojas un kas ir pareizi, kas nepareizi. Cilvçks sevi izjuta kâ grçcîgu un niecîgu bûtni Dieva priekðâ, jo Dievs bija visuvarens, taisnîgs un arî nosodoðs pret grçcîgajiem. Tas ieviesa cilvçkos bailes, un tâpçc tie centâs dzîvot tikumîgi, pçc Dieva ieskatiem, lai pçcnâves dzîvç atrastos paradîzç nevis ellç. Cilvçks jutâs savâ ziòâ apspiests, jo baznîca bija visa noteicçja.

Taèu renesansç cilvçks atgûst savu paðapziòu un sâk ticçt saviem spçkiem. Dievs un baznîca vairs nav noteicoðie, kas vada cilvçka dzîvi. Dieva pastâvçðana netiek izslçgta, taèu tas vairs neieòem galveno lomu ïauþu dzîvç. Cilvçks spçj paveikt visu, ko grib. Nekas viòam nav neiespçjams, ja viòð prot un vçlas ko izdarît. Cilvçks apzinâs savas spçjas, talantu, arî lepnumu.

"Cilvçku uzskatîja par ne ar ko nesalîdzinâmu vçrtîbu, pretçji viduslaiku uzskatam par to, ka cilvçks ir zemes niecîba, grçcinieks. Indivîds ieguva lielâku patstâvîbu un visus sasniegumus piedçvçja sev. Uzskatîja, ka prâta spçjas un tikumîba ir sasniegta neatkarîgi no vecâkiem un iedzimtîbas. Talantîgi cilvçki renesansç tika pielûgti - lîdzîgi kâ viduslaikos pielûdza svçtos. " ( 4,129 - 130)

Uzskatîja, ka Dievam nav noslçpumu no cilvçka, jo cilvçks ir kosmosa centrs, debesu un zemes viduspunkts. Renesansç Dievs cilvçkam ir devis pilnîgi brîvu izvçles iespçju - tas drîkst rîkoties pçc saviem ieskatiem. Cilvçks ir nostâjies it kâ Dieva vietâ. Pastâvçja uzskats, ka cilvçka spçkos ir mainît savu likteni.

Petrarka un Bokaèo

"Petrarka lauza viduslaiku priekðstatu par cilvçka dabu kâ kaut ko grçcîgu un netîru. Viscçlâkais uz ðîs zemes viòam ðíita reâlais un iekðçji brîvais cilvçks"(1, 88 - 89)

Franèesko Petrarka izjuta sevî uzskatu atðíirîbu un apzinâjâs sevi par jaunâ laika cilvçku. "Atteikðanâs no askçtisma un pievçrðanâs jaunâ laika uzskatiem bija grûts un mokoðs process".( 1,   ) Par ðo problçmu autors runâ savâ traktâtâ "Par lîdzekïiem pret jebkuru likteni". Tajâ minçts, kâ cilvçkam ir iespçjams saglabât iekðçjo mieru esot gan laimç, gan nelaimç. Viòð uzskata, ka cilvçka dzîvi vçrð skaistu in laimîgu daba - tâs skaistums un dabas parâdîbu saskaòotîba. Par vissliktâko no ïaunumiem Perarka ðajâ darbâ uzsver atteikðanos no dzîves, no zemes lietâm. Cilvçkam ir jâpriecâjas un jânovçrtç tas, ko zeme un daba tam sniedz. Par atzîstamâku viòð uzskata to cilvçku rîcîbu, kuri paildzina savu dzîvi saskaòâ ar dabas likumiem.

Savukârt Bokaèo savâs novelçs ataino cilvçkus, kuri paði veido savu dzîvi un nepakïaujas liktenim, jo ir tâ noteicçji. Ðie cilvçki ir asprâtîgi, viltîgi, enerìiski, apòçmîgi un ðîs îpaðîbas nodroðina to, ka viòu spçkos ir veidot savu dzîvi pçc saviem ieskatiem. Tâ arî ir jâuztver renesanses pârstâvju iedomâtais jaunâ laika cilvçks.

Piko della Mirandola

Renesanses pârstâvis Piko della Mirandola savos darbos paudis atziòas par cilvçku un tâ vietu pasaulç. Mirandolas darbâ "Runa par cilvçka cieòu" Dievs saka:""Tu, ko nenomâc nekâdas robeþas, noteiksi savu veidolu pçc sava prâta, kura varâ es tevi nododu. Es tevi nolieku pasaules centrâ, lai no turienes tev bûtu çrtâk pârredzçt visu, kas vien ir pasaulç. Es tevi neesmu padarîjis ne par debesu, ne zemes bûtni, ne mirstîgu, ne nemirstîgu, lai tu pats, brîvs un teicams meistars, noformçtu sevi veidolâ, kâds tev ðíiet labâks.""( 2, 239)

Ðajâ autora darbâ minçts, ka dzîvniekiem un citâm bûtnçm ir dots noteikts uzdevums ðajâ pasaulç. Dievs tos radîja ar konkrçtu nolûku. Turpretî, kad vajadzçja radît cilvçku, radîtâjs nezinâja, kâdu materiâlu lai òem un tâpçc radîja to, paòemot no visa jau radîtâ. Tâdçï arî cilvçkam ir brîva izvçle, kâdu sevi veidot pçc piedzimðanas visas savas dzîves laikâ.

Piko uzskata, ka cilvçks savâ bûtîbâ ir mûþîgi mainîgs un veido sevi tâdu, kâdu iedomâjas saskaòâ ar brîvîbu, kuru tam devis Dievs. Viens no renesanses cilvçka izpratnes elementiem ir individuâlisms, kas renesansç rada tâdas slavenîbas kâ Leonardo da Vinèi, Mikelandþelo un citus.

Renesanses cilvçks uzskata, ka pastâv iespçja, kâ atminçt Visuma dieviðíos noslçpumus. Lai to izdarîtu, vajadzîgi tikai attiecîgie lîdzekïi. Kad ðie noslçpumi tiktu atklâti, tos varçtu izmantot cilvçku labâ, iedarbojoties uz gariem vai citâm mistiskâm bûtnçm. Tâdçjâdi vçrojams misticisms cilvçku uzskatos.

Nikolo Makjavelli filozofiskâ un politiskâ

mâcîba

Nikolo Makjavelli vçlçjâs, lai sadrumstalotâ un novâjinâtâ Itâlija atgûtu Romas slavenîbu. Itâlijas neveiksmçs viòð vainoja kristîgo baznîcu, jo uzskatîja, ka tâ cilvçkos ieviesa tieksmi tikai uz aizsaules pasauli. Cilvçki nejutâs piederîgi kâdai no tautâm. Kristietîba cilvçkus, kuri pievçrsâs ticîbai, ietekmçja arî ar to, ka cieðanas tie pacieta nepretojoties un pacieðot tâs. Tâdçï tie necentâs pretoties arî saviem pâridarîtâjiem, un valsts tika izputinâta.

Makjavelli radîja atðíirîgu pieòçmumu par pareizu un labu valdnieku. Viòð personîgi neatbalstîja vardarbîbu, taèu dotajâ situâcijâ, lai glâbtu Itâliju, viòð uzskatîja, ka vispiemçrotâkais bûtu diktators. Pçtot cilvçku uzvedîbu, noskaidrojies, pçc Makjavelli domâm, ka to uzvedîba gadsimtu gaitâ nav mainîjusies. Cilvçks vienmçr par svarîgâko ir uzskatîjis materiâlo labumu nevis garîgo pasauli. Ja kâds viòam dara pâri, tad seko atlîdzîba. Cilvçks ir labs tikai tik ilgi, lîdz tam kaut kas nav atòemts. Patiesîbâ, lai radîtu Itâlijâ labâkus apstâkïus, nepiecieðams diktators, kurð tautu apspiestu un savaldîtu, lai notiktu valsts augðupeja.

Pçc Makjavelli uzskatiem, labs valdnieks ir tas, kurð iecerçto mçríi sasniedz gan ar labiem, gan sliktiem darbiem, izmantojot tos pçc vajadzîbas un dotâs situâcijas.

"Makjavelli raksta, ka politikâ visi lîdzekïi ir briesmîgi. Lai tajâ sasniegtu vçlamo, valdniekiem jâbût viltîgiem, neþçlîgiem, ja vajadzîgs, jâlauþ zvçresti. Pats viòð ðâdu rîcîbu neatbalsta, bet, ja valdnieki vçlas gût panâkumus, tad pasaulç, kâdâ viòi dzîvo, tas savâdâk nav iespçjams.

Viòð uzskata, ka cilvçki ir ïauni un savas labâkâs îpaðîbas parâda vieglâkajâs situâcijâs, kad viòus nekas neapdraud. Makjavelli uzskata, ka nav vçrts pret cilvçkiem attiekties labvçlîgi, jo tie ir nepateicîgi, alkatîgi un bçg no bîstamâm situâcijâm."( 4, 155 - 156)

Autors pieòem, ka valdnieks nedrîkst saviem pavalstniekiem dâvât papildus bagâtîbas. Tas var novest pie mantas izðíieðanas un valsts no tâ cietîs. Skopums un taupîgums ir labâkas valdnieka îpaðîbas, jo tâdâ veidâ neviens netiek aizvainots un sabiedrîbâ neizceïas nevajadzîgi strîdi. Tas savukârt stiprina valsts varu. Valsts varu stiprinâs arî tas, ja valdnieks savos pavalstniekos iedzîs bailes. Varçtu jau tas izturçties pret tiem labvçlîgi, taèu tâ tas ilgstoði nebûtu iespçjams. Reiz arî kâds pâridarîjums tautai varçtu tikt radîts, un tad savukârt tauta bûtu neapmierinâta un censtos atriebties, jo visi cilvçki pçc Makjavelli domâm ir ïaunprâtîgi un nepateicîgi. Tâdçï arî valdnieks nav spiests vienmçr turçt dotos solîjumus, jo cilvçki arî parasti nav godîgi.

Pçc renesanses laikmeta pârstâvja domâm, ïauni darbi var tikt novçrsti ar vçl ïaunâkiem. Tas izskaidrojams ar to, ka tur, kur ïaunums skar nedaudzus, pretestîba vçrojama lielâka nekâ tur, kur tâ neskar tik daudz ïauþu. Lielas cilvçku masas kopumâ labâk pârcieð pâridarîjumus.

Tâ kâ pavalstniekiem esoðais valdnieks nekad nebûs pietiekami labs, tad valdniekam par sevi nav jârada labs priekðstats. Autors par labu neþçlîbu uzskata to, kura tiek veikta vienu reizi, bet no tâs ir gûts maksimâls labums. Starp ðîm neþçlîbâm nedrîkst bût liela laika atstarpe, jo tad tauta bûs neapmierinâtâka nekâ tad, ja tâs tiks veiktas vienlaicîgi.

"Makjavelli ietekme uz jauno laiku politisko teoriju un praksi ir saistîta ar faktu, ka viòð proklamçja un attaisnoja tai laikâ topoðo moderno valstu veidoðanâs procesu, kur, tiklîdz bija runa par varu, tika izslçgtas visas citas intereses un politiskie lçmumi pieòemti tikai, vadoties no valsts interesçm. Pat absolûtisma teorçtiíi strikti distancçjâs no Makjavelli."(4, 158) 

Makjavelli lîdz ar to ir daïçji licis arî pamatus turpmâko laiku valdnieku varas veidam, kur galvenokârt dominç despotiskums un varmâcîga pakïauðana. Viòð loìiski pamato to, kâpçc valdniekam jâbût neþçlîgam pret pavalstniekiem.

 

         

Miðela de Monteòa filozofiskie uzskati

Miðels de Monteòs ir renesanses beigu posma domâtâjs. Viòð sniedza vçrtçjumus par sava laikmeta zinâtnes un izglîtîbas stâvokli. Autors izmantoja gan sava laikmeta, gan arî antîko laiku pieredzi skaidrojumu sniegðanâ. Viòð, kâ daudzi renesanses pârstâvji, uzskatîja, ka cilvçks ir dabas sastâvdaïa un nav augstâks par to, kâ uzskatîja viduslaiku posmâ. Dzîvnieku psihe no domâtâja viedokïa ir lîdzîga ar cilvçka apziòu. Cilvçks nav atrauts no dabas, tas pastâv vienlîdz ar to.

"Par zinâðanu sâkumu Monteòs uzskatîja sajûtas. Ikvienam sajûtu veidam ir liela nozîme, jo ïoti daudz mçs uzzinâm salîdzinâdami daþâdu sajûtu datus. Tajâ paðâ laikâ viòð atzina sajûtas arî par zinâðanu robeþu."(3, 9 - 10)

Viòð uzskatîja, ka sajûtas nosaka zinâðanas, taèu tajâ paðâ laikâ sajûtas var bût arî maldîgas. Tâs var neatbilst îstenîbai, un cilvçks sevi it kâ mâna ðâdos brîþos. Un tâdâ gadîjumâ dvçsele sajûtâm atriebjas. Piemçram, ja cilvçks kâdu stipri mîl, tad nespçj vairs tajâ saskatît sliktâs îpaðîbas.

Prâts ir dots katram, taèu ne visiem tas ir vienâdi attîstîts un spçjîgs. Labs prâts pçc Monteòa domâm nav saistîts ar atmiòu, jo atcerçties cilvçks var daudz neprâtojot. Turpretî prâts rada kaut ko jaunu, savu, vçl nebijuðu. Kâ saka Miðels de Monteòs - "radoðs prâts nekad neapstâjas pie sasniegtâ, bet arvien tiecas uz priekðu."(3, 11) Pçc autora domâm, prâts ir kustîgs, bez robeþâm, kaut arî gasdimtu gaitâ to centuðâs ierobeþot daþâdas reliìijas, likumi un paraþas.

Asi viòð vçrðas pret meliem un uzskata tos par nodevîbu pret visu sabiedrîbu. Ja cilvçki sâk viens otram teikt nepatiesîbu, nav iespçjama pilnîga to savstarpçjâ kontaktçðanâs un sadarbîba. Melu rezultâtâ cilvçks nesaprot, kam lai îsti tic.

Domâtâjs negatîvi vçrtç to, ja cilvçkam nav dota iespçja paðam spriest un veidot savus spriedumus uz droðiem pamatiem. Tas viòaprât nav iespçjams, jo jebkurð pieòçmums, ko cilvçks zina, var bût arî nepatiess. Taèu ðo pieòçmumu noliegðana varçtu izsaukt pârmetumus par to, ka ðis cilvçks noliedz principus. Tâdçjâdi pasaulç arî veidojas meli un maldi, jo pieòçmumi netiek pârbaudîti un cilvçki tâlâk tos pâròem cits no cita.

Par diskusijâm Monteòs domâ, ka tâs ir vçlamas, kad nepiecieðams atbrîvoties no maldiem, ja ðo diskusiju mçríis ir patiesîba. Lai atrastu taisnîbu, jâapskata vairâku cilvçku viedoklis, lai ðî patiesîba bûtu îstâka. Vissvarîgâkais, Monteòs uzskata, ir spçt pieòemt arî pretinieka patiesîbu. Arî tâ ir jâciena.

Visbeidzot par Miðelu de Monteòu var minçt, ka viòð uzskatîja, ka zinâtne nepârtraukti progresç. Zinâtni un mâkslu gadsimtu gaitâ ir iespçjams izzinât. Ja kâds to nespçj pilnîbâ, tad viòð savukârt var radît labvçlîgus apstâkïus nâkamajiem zinâtnes pçtniekiem, kuri turpinâs risinât aizsâkto. Cilvçks var izzinât visu tâpat kâ viòð izzina atseviðíâs lietas, tikai tam visam ir nepiecieðams laiks un pacietîba.

Reformâcija

Reformatori izvçrsa kustîbu, kas bija par baznîcas iekârtas uzlaboðanu un pielâgoðanu Svçtajiem rakstiem. Tautâ pieauga neapmierinâtîba par baznîcas uzliktajâm nodokïu maksâm. Atklâjâs, ka baznîcai piemît vairâki trûkumi. Pret tiem tad arî cînîjâs reformâtori.

Reformâcijas mçríis bija atjaunot kristietîbu tâs sâkotnçjâ tîrîbâ, atklât Svçto rakstu bûtîbu. Kustîbas pârstâvji uzskata, ka ticîba ir cilvçka glâbðanas ekvivalents, tikai îsti ticot cilvçkam tiek piedots. Reformâtori skaidro, ka to, kas ir baznîca, nosaka Raksti, taèu katoïu doktrînâ ðis uzskats izpaudâs pilnîgi pretçji.

"Pasaule nav kârtîba, ko pârkâpj Dieva brînumi, bet pati ir viens vienîgs brînums."(4,168) Tâdçjâdi pasaule tiek uzsvçrta kâ tik pat nozîmîga kâ Dievs, tâ nav zemâk stâvoða. Viss, kas atrodas dabâ un citur uz zemes, ir kâ brînums, kas ir apbrînas vçrts.

No reformâtoru puses Raksti tiek uzskatîti par brîvu ticîbas avotu. Tos nekas nenosaka. Tâpçc cilvçks var kïût brîvs no baznîcas dogmatisma.

Mârtiòð Luters vçsturç pazîstams ar savâm 95 tçzçm, kuras tika piesistas pie Vitenbergas klostera durvîm. Pirms tam Luteru ilgi nomocîja jautâjums "kâ es saòemu Dieva þçlastîbu?" Ar laiku viòð rada atbildi uz ðo jautâjumu. "Ja agrâk viòð domâja, ka dievs ir taisnîgs un tâpçc soda grçciniekus, tad tagad viòð vadîjâs no domas, ka Dieva taisnîgums, par ko runâ evaòìçlijs, izpauþas kâ þçlastîbas dâvana, ar kuru Dievs attaisno grçciniekus."(4 , 174) Luters nosodîja baznîcu tirgoðanos ar atlaidâm, ar kuru palîdzîbu cilvçki izpirka savus grçkus.Tas arî viòu pamudinâja sacerçt ðîs 95 tçzes.

Reformâcijas pârstâvis uzsâka veidot baznîcas pârveidi, kas noteica mâcîtâju atalgojuma uzraudzîbu un citas lietas, kas saistîtas ar taisnîgâku baznîcu sistçmu.

Reformâcijas laikâ tika veiktas lielas pârmaiòas, taèu vçlâk, pçc kontrreformâcijas tika atkarotas katoïu baznîcas tiesîbas. 

Izmantotâ literatûra

1. Agrâ Renesanse. - R.,1981, 300 lpp.

2. Kûle M. Kûlis R. Filosofija. - R., 1996, 653 lpp.

3. de Monteòs M. Esejas. -R.:Zvaigzne, 1984, 228 lpp.

4. Rubenis A. Dzîve un kultûra Eiropâ Renesanses un Reformâcijas laikmetâ. -               R.,1995,     lpp.